Yoga có trước Phật giáo khoảng 1000 năm.
Yoga có từ khi nào?
Yoga xuất hiện từ rất xa xưa, khoảng 1500 năm trước Công nguyên, trong các văn bản cổ của Ấn Độ gọi là Veda. Lúc đó, yoga chủ yếu là những nghi thức thiêng liêng, hướng tâm trí vào thần linh. Sau này, trong các Kinh Upanishad và đặc biệt là Yoga Sutra của Patanjali (thế kỷ 2 TCN), yoga được hệ thống hóa thành một con đường rèn luyện thân – tâm – trí, gồm 8 bậc (như Yama, Niyama, Asana, Pranayama… và Dhyana – thiền định. Sẽ có bài viết cụ thể sau).
Phật giáo ra đời trong bối cảnh nào?
Phật giáo xuất hiện vào khoảng thế kỷ 6 TCN, khi Thái tử Siddhartha Gautama (sau này là Đức Phật) rời hoàng cung đi tìm con đường giải thoát khỏi khổ đau cho chính ngài và cho mọi người. Ngài đã học thiền định với nhiều đạo sư yoga thời đó – chính là minh chứng cho việc thiền định đã tồn tại trước khi Phật giáo ra đời.
Đức Phật có học thiền với hai vị đạo sư trước khi giác ngộ:
- Alara Kalama – dạy thiền đạt đến tầng thiền Vô sở hữu xứ (Akincaññāyatana – một loại thiền rất cao trong hệ thống thiền định cổ Ấn).
- Uddaka Ramaputta – dạy thiền đạt đến tầng Phi tưởng phi phi tưởng xứ (Naivasaññānāsaññāyatana).
Đây là thiền định mang tính du già (yogic meditation), có nguồn gốc từ các truyền thống Samkhya và Yoga thời kỳ đó.
Tuy nhiên, sau khi trải nghiệm đủ kiểu thiền và khổ hạnh, Đức Phật nhận ra rằng thiền sâu không đủ, nếu thiếu trí tuệ và từ bi. Và thế là ngài phát triển con đường Trung đạo, nhấn mạnh Chánh niệm (mindfulness) và cái nhìn sâu sắc vào bản chất vô thường – vô ngã của cuộc đời.
Yoga và Phật giáo ảnh hưởng tới nhau như thế nào?
Yoga ảnh hưởng đến Phật giáo:
- Đức Phật đã học thiền theo truyền thống yoga cổ trước khi giác ngộ.
- Các kỹ thuật kiểm soát hơi thở, định tâm, và nhập định (samadhi) là nền tảng quan trọng trong thực hành Phật giáo sơ kỳ.
Phật giáo ảnh hưởng ngược lại đến Yoga (về sau):
- Khi Phật giáo lan rộng, đặc biệt vào thời Mật tông, nhiều khái niệm Phật giáo như chánh niệm, từ bi, vô ngã, tánh không bắt đầu thấm vào một số trường phái yoga.
- Tibetan Yoga (Yoga Tây Tạng) là một ví dụ điển hình – sự hòa trộn giữa Hatha Yoga và Phật giáo Mật tông.
- Ngay cả nhiều lớp yoga hiện đại ngày nay (ở phương Tây) cũng mượn từ Phật giáo khá nhiều – từ “mindfulness” đến “letting go”.
Bạn có thể đang tập yoga nhưng thiền theo kiểu Phật giáo – hoặc ngược lại. Và điều đó không có gì sai. Vì cả hai đều giúp bạn quay về với chính mình, lắng nghe cơ thể, làm dịu tâm trí và sống với lòng từ.
Kết luận
Yoga và Phật giáo là hai người bạn tri kỷ cổ xưa của nhân loại. Một bên bắt đầu từ sự rèn luyện thân-tâm, một bên đi từ trí tuệ và lòng từ bi. Khi gặp nhau, chúng tạo nên một con đường trọn vẹn giúp con người sống tỉnh thức và yêu thương hơn.
